Stress klinkt soms erger dan het is; je hebt namelijk twee soorten stress: gezonde stress en ongezonde stress. De laatste is een echte sluipmoordenaar. Als je daar niet goed mee om gaat, kan het chronisch worden en dan ben je helemaal ver van huis. Wat is stress precies, en wat kunnen we er tegen doen?
Stress ontstaat bijvoorbeeld als we op hetzelfde moment veel moeten doen, als we iets gaan doen dat we spannend vinden of als er een situaties ontstaat waardoor we langdurig de grip op belangrijke zaken in het leven kwijt zijn. Maar het wordt pas link als we langdurig in de stress schieten, bijvoorbeeld omdat je te lang en te hard werkt, te lang in angst zit of langdurig iets doet waar je, zacht gezegd, niet bepaald blij van wordt – bijvoorbeeld je werk – of langdurig ongelukkig bent omdat je geen keuze durft te maken.
Wat is het?
We onderscheiden positieve en negatieve stress, en kortdurende en langdurende stress. Zolang het kortdurend en spannend is, levert ons dat energie op. Als het langdurig en angstig of benauwend is, krijgen we het gevoel de regie volkomen kwijt te raken, terwijl je geen uitweg ziet. Dat kost ons gaandeweg steeds meer energie en is in die hoedanigheid een enorme aanslag op het immuunsysteem. Dat betekent in feite dat je vatbaarder wordt voor (ernstige) ziektes. Aan stress kan je dus doodgaan!
Wat is het probleem?
Het begrip ‘stress’ is in de eerste helft van de vorige eeuw bedacht door de Hongaarse wetenschapper Hans Selye, ook wel de vader van de stress genoemd. Sindsdien is er veel onderzoek naar gedaan. Een definitie die veel wordt gebruikt voor stress, is: ‘een disbalans tussen de eisen die aan iemand gesteld worden door de omgeving (of zichzelf) en de eigen inschatting van de mogelijkheden om aan deze eisen te voldoen.’ Stress ontstaat als we daar dus niet aan kunnen of willen voldoen (maar niet de knoop door durven te hakken om een andere keuze te maken.
Stress kan bijvoorbeeld, zoals gezegd, zowel een positieve invloed hebben op je gezondheid als een negatieve. De positieve invloed ervaren we bij Acute stress. Dat zorgt ervoor dat je goed en snel kan functioneren in een noodsituatie. Vanuit de oertijd is ons lichaam daar op ingesteld. Als je plotseling voor een wild dier staat, moet je snel reageren, en dat doet het lichaam in zo’n gevaarlijke situatie dan ook automatisch: hij vlucht of hij vecht (verdedigd zich). Dan gebeurt er in een seconde heel veel in je lichaam: je bloeddruk stijgt, je hartslag gaat omhoog, je ademhaling versnelt, je lichaam maakt adrenaline aan, etc. Allemaal maatregelen die je helpen om die noodsituatie aan te kunnen. Bijvoorbeeld de laatste dag voor mijn vakantie doe ik heel veel en daar houd ik een goed gevoel aan over.
Energie
Datzelfde gebeurt bij ongevaarlijke, maar wel spannende dingen. Denk bijvoorbeeld aan een sportprestatie, een belangrijke presentatie of een examen. Zo’n stress-periode duurt relatief kort, is te overzien en kan leiden tot een positief resultaat. Natuurlijk kan je ook verliezen of je examen niet halen, maar de gevolgen daarvan zijn te overzien. Daarvan kan je lichaam (relatief) snel herstellen. Dat levert je zelfs energie op zodat je die prestatie aan kan.
Uitzicht
We hebben het over negatieve stress als je in een situatie terechtkomt, waar je langdurig geen grip meer op hebt, waar je de gevolgen niet van kan overzien, bewust of onbewust. Veelal zijn dat emotionele situaties. Denk aan: een scheiding, eenzaam zijn, ongeneeslijk ziek zijn, overlijden van een dierbare, maar ook de kans op werkloosheid, een groot financieel probleem of een andere situatie waar je niet zomaar uitkomt. Dan is er meestal sprake van langdurige stress; een uitzichtloze periode waarin je lichaam voortdurend wordt aangevallen door hevige ‘pijn’, met geen uitzicht op herstel. Dat is, zoals gezegd, een aanval op je immuunsysteem met alle gevolgen van dien.
Wat kunnen die gevolgen zijn?
Als de balans tussen stress en uitzicht op herstel niet aanwezig is, dan is de stress heel ongezond’. Stress wordt tegenwoordig dan ook steeds meer gezien als een van de belangrijkste oorzaken van lichamelijke en geestelijke klachten. Dat heeft ook te maken met de samenleving waarin we nu verkeren. Dat kan tot allerlei lichamelijke en geestelijke problemen leiden, zoals hartritmestoornissen, slaapproblemen, angststoornissen, burn-out, depressie en zelfs ernstige ziektes als kanker of zelfmoord. Dus best belangrijk om daar op tijd iets aan te doen.
Wat kan je er zelf aan doen?
Afhankelijk van de situatie, kun je daar zelf veel aan doen. Bij een langdurige stressvolle periode kun je bij de pakken neer gaan zitten en alleen aan een negatief resultaat denken, dan raak je verzeild in een situatie die je niet kunt doorbreken. Maar je kunt ook van het positieve uitgaan, naar de mooie kanten kijken of naar oplossingen zoeken. Zo werd ik geconfronteerd met een enorme boete van 73.000 euro. Dan ben ik echt wel een paar dagen flink door van slag geweest. Ik ben toen gaan rekenen, naar financiële oplossingen gaan zoeken: ik heb m’n huis verkocht. Met spijt in mijn hart, maar zonder stress.
Mijn conclusie was: als ik mijn huis verkoop, kom ik niet in de financiële problemen. Natuurlijk is het heel vervelend als je, ook nog eens onterecht, zo’n enorm bedrag moet betalen, maar als je weet dat dat geen essentieel financieel probleem gaat opleveren, voelt dat al heel anders dan dat je maar blijft piekeren hoe je dat in vredesnaam moet gaan betalen. Of als je gaat denken dat ze je huis in beslag zullen nemen als je niet betaalt. Dat je dan dus letterlijk op straat zult belanden. In dat geval kun je stellen dat iets doen altijd beter is dan niets doen!
Hoe dan?
Iedereen doet dat natuurlijk op zijn eigen manier, maar de eerste stap is dat je het probleem onder ogen durft te zien en oplost. Afhankelijk van het probleem, zoek je naar de oplossing. Bijvoorbeeld:
1. Schep duidelijkheid! Maak een onoverzichtelijke situatie overzichtelijk. Stel vragen: wat gebeurt er precies, welke mogelijkheden (uitwegen) zijn er, met wie kan ik daar over praten, wat wil ik weten, etc. Door al of niet met hulp van je netwerk, een oplossing te zoeken, krijg je weer grip op de situatie. Desnoods door een afspraak met een therapeut. Dat kan een oplossing zijn voor een financieel probleem, een emotioneel probleem of een zakelijk conflict. Zie ook het filmpje bij deze blog.
2. Verander je gedachten! Door negatieve gedachten in te ruilen voor positieve gedachten, kijk je heel anders aan tegen deze negatieve situatie. Maak dus van negatieve gedachten positieve gedachten. Denk in oplossingen, niet in problemen. Denk bijvoorbeeld: ik kan mijn huis verkopen in plaats van straks sta ik op straat. Toen een dierbare overleed, besloot ik alleen maar aan de mooie momenten te denken die ik met die persoon heb meegemaakt. Dat ging verrassend makkelijk.
3. Praat erover! Maar ook door het probleem op tafel te leggen, niet weg te stoppen in je hoofd schep je ruimte in je hoofd, waardoor je sneller de lichtpuntjes zult zien. Vraag advies en neem een besluit: ga ik er op een positieve manier mee om of op een negatieve?
4. Ontspan! Zoek afleiding in plaats van de hele dag (en nacht) nergens anders aan te (kunnen) denken. Daardoor put je jezelf uit, waardoor je steeds verder in de put raakt. Ga leuke dingen doen, zorg dat je dingen hebt waar je naar uit kunt kijken, geef jezelf weer perspectief (een mooi uitzicht).
5. Laat je niet kisten! Ga iets doen wat je al lang wilde doen, bijvoorbeeld een boek schrijven. Bijvoorbeeld hoe je met jouw probleem om kunt gaan of gaat. Maak van de nood een deugd.
6. Ook sommige voedingsmiddelen hebben naast een handvol andere positieve voordelen een positieve invloed op stress. Bijvoorbeeld Ashwagandha thee, ook bekend als Indiase Ginseng, bevat ook Citroengras. Als je je gestresst voelt, bijvoorbeeld als je het te druk hebt, neem dan een kopje van deze thee.
NB Op deze website vind je blogs en podcasts over dit onderwerp. Daar zou je ook eens in kunnen duiken.
Samenvattend
Positieve stress geeft je een kick; het ontstaat vlak voor je iets spannends gaat doen en ebt weg als datgene wat je spannend vond is afgelopen. Bovendien zijn de gevolgen relatief te verdragen. Meestal kan je daar snel overheen stappen en verder gaan met je leven.
Negatieve stress daarentegen wordt veroorzaakt door een langdurige, vaak hevige en uitzichtloze situatie. Dit zorgt er voor dat je immuunsysteem verzwakt, waardoor je vatbaarder bent voor (ernstige) ziektes. Dan spreken we ook wel van chronische stress. Hoe erg je stress ervaart, hangt af van wie je bent;
Zoek dan in ieder geval naar een oplossing. Schep orde in de chaos.
Waar kan ik nog meer informatie vinden?
Op deze website: https://podcastluisteren.nl/pod/Leven-Zonder-Stress
Op https://www.zobegaafd.nl/top-5-boeken-over-stress vind je informatie over 5 boeken over stress.