‘Als je lekker in je vel wilt zitten, gezond oud wilt worden en gelukkiger wilt leven, moet je goed voor je darmen zorgen’, staat op de achterkant te lezen van het boek De Mooie Voedselmachine, de Charme van de Darmen. Met daarin ‘Een Kort Verhaal over Poep. Daarover gaat precies deze blog. Hoe helpt je kijk op poep je gezond te worden of te blijven?
Je hoort toch wel eens dat je na de grote boodschap altijd achterom moet kijken; hoe ziet je poep eruit, welke kleur heeft die, zinkt het of blijft het drijven, etc., allemaal signalen die iets te melden hebben over de staat van je darmflora. Daar kan je namelijk veel over je gezondheid aan aflezen. Je poep is zo een soort thermometer, maar dan niet voor je temperatuur, maar voor je gezondheid. En nee, dat is dus geen vies praatje, maar een volwassen gesprek over je gezondheid en immuunsysteem.
Wat is jouw poeppatroon?
In principe ga je dagelijks 1 of 2 keer naar de wc, liefst ongeveer op hetzelfde moment van de dag. Als je vaker moet is dat niet erg, als je maar ongeveer hetzelfde patroon aanhoudt. Idealiter vormt je poep een mooie, gladde drol in de vorm van een banaan die er soepeltjes uitglijdt en nauwelijks sporen achterlaat, zowel rond je anus als in de wc. Dan zakt hij door het water naar de bodem en, als het helemaal goed is, zal het weinig stank veroorzaken wat ook weer snel vervlogen is. Dat is hoe het idealiter is. Maar wat als dat niet zo is? Voordat je je een bult schrikt, aan de meeste ‘oneffenheden’ is iets te doen…
Ik heb het al vaker gehad over wat gezond is. Het antwoord is datgene wat je immuunsysteem versterkt. Het uitgangspunt daarbij is dat je voeding, maar ook je gedrag van natuurlijke aard is. Dus net als onze voorvaderen, toen het leven van nature gezond was; geen synthetische in laboratoria ontwikkelde stoffen, niet in je voeding, niet in het water en ook niet in de lucht. Alles was vroeger schoon! Maar hoe valt dat te verenigen met poepen?
Een drol bestaat voor driekwart uit water, gedurende het spijsverteringstraject neemt de darm bijna negen liter vocht op. Wat er overblijft, zie je in de wc pot liggen. Een derde deel daarvan zijn bacteriën die hun goede werk hebben gedaan. Plantenresten maken ook een derde uit van de drol. Hoe meer groente en fruit je eet, hoe meer je poept. De rest van de ontlasting bestaat uit andere stoffen waar het lichaam van af wil: medicijnresten, kleurstoffen of cholesterol.
De juiste houding
Met dat in je achterhoofd kom je met informatie over poepen namelijk al een heel eind. Hoe zal jou voorvader bijvoorbeeld hebben gepoept, in welke stand? In die tijd hadden ze natuurlijk nog geen wc’s, dus is het aannemelijk dat hij ergens in een bosje, of misschien wel waar iedereen bij was (je weet het niet), op zijn hurken ging zitten en zich ontlastte. De stand waarin zijn lichaam zich dan bevond, is anders dan de stand waarin wij ons normaal gesproken op de wc ontlasten.
Mijn vrouw komt uit Thailand en daar hebben ze vaak nog een ‘staan-wc’, waardoor je gehurkt poept. Af en toe doet mijn vrouw dat hier ook, dan gaat ze gehurkt op de wc-bril zitten. Zelf vind ik dat vies, het spettert soms alle kanten op. Maar…, ze blijkt gelijk te hebben (zoals zo vaak), de gehurkte stand zorgt er voor dat de poep gemakkelijkere uit je lichaam glijdt. Dat heeft te maken met de stand van het uiteinde van je darmen; recht in plaats van met een bocht.
Nu hoef je niet per se op de wc pot te hurken om dat resultaat te krijgen (mag best als je dat wil), maar je kan gewoon je knieën iets omhoog drukken of je hoofd juist naar voren, zodat de drol soepeltjes naar beneden glijdt. Daarvoor zijn er zelfs krukjes te koop (bijvoorbeeld op degroenvrouw.nl. Daar kan je trouwens ook het boek kopen van de Poepdokter of andere gezonde poep-informatie vinden) die je onder je voeten zet, waardoor je knieën hoger komen, zodat je een soort van gehurkt zit. Je kan ook een eigen krukje gebruiken of iets anders waardoor je knieën hoger komen.
Welke kleur, samenstelling, vorm en geur heeft je poep?
Bruin
Om te checken of je poep of poeppatroon is zoals het zou moeten zijn, kan je op een aantal dingen letten. Om te beginnen kan je kijken naar de kleur, ‘de natuurlijke kleur is van bruin tot geelbruin. Is je poep van lichtbruin tot geel is niet helemaal perfect, maar is onschuldig. Dit kan te maken hebben met het Syndroom van van Gilbert, antibiotica of diaree. Is je poep grijs dan hapert de kleurtoevoeging en kan je beter wel even bij de huisarts langs gaan. Als het zwart of rood is kan dat betekenen dat aambeien de schuld zijn (helderrood), maar als het donkerrood of zwart is, ook.
Vast patroon
Ook hoe vaak je poept per dag, en hoeveel tussentijd er zit tussen de keren dat je poept, zegt iets over je gezondheid. Een of twee keer per dag is een goed gemiddelde, maar geen wet van meden of persen. Als je om de twee dagen naar de wc gaat, is – als dat jouw patroon is, je dus altijd om de twee dagen gaat – geen probleem, maar als het (veel) langer duurt (bijvoorbeeld twee of drie keer per week), zou ik dat ook even laten checken.
Een stevige vorm
Ook de vorm van de poep is belangrijk: een vaste stevige vorm, maar niet te vast en stevig en ook niet te slap en waterig (diaree). Een keertje is niet zo erg, maar als dat aanhoudt of vaker voorkomt, even de dokter bellen of zelf op onderzoek gaan. Qua vorm kan je de ideale drol vergelijken met de vorm en uitstraling van een banaan: een beetje gebogen en glad van buiten. Als het goed is, hoef je niet te persen, maar glijdt de drol zo uit je lichaam.
Ook belangrijk, een goede drol blijft niet drijven, maar zinkt naar de bodem. De kleur van je ontlasting kan je eveneens een aanwijzing geven als het niet (helemaal) goed zit; de kleur moet sowieso bruin zijn: van licht bruin (melkchocolade) tot donkerbruin (pure chocolade) is allemaal goed.
We kennen zeven standaardtypes die voor kunnen komen; dat gaat van stevige, harde keutels (type 1). Als dat vaker voorkomt tot diaree (type 7), met in het midden de gezondste vormen: Als een worst, maar met hartjes aan de buitenkant (Type 3) en Als een worst of slang, glad en zacht (Type 4). Idealiter zakt een drol langzaam naar de bodem, als hij blijft drijven zit er nog teveel lucht in, als hij direct naar de bodem gaat, teveel nog niet goed verteerde voeding.
Weinig sporen
Een gezonde drol laat weinig sporen na, niet op het wc papier, maar ook niet in je onderbroek. Wat is dus eigenlijk ‘gewone’ poep? Als je een halve rol toiletpapier nodig hebt om je billen af te vegen, voel je je net een konijn als je zit te poepen of spuit het eruit als water? Dan is dat niet zoals je het zou willen. Ook als je regelmatig een opgeblazen gevoel in je buik hebt, ben je even bezig om de wc pot weer glimmendwit te krijgen als je geweest bent of durft je huisgenoot de rest van de dag de wc niet te gebruiken als jij net bent geweest? Dan is het ook niet top.
Bijna altijd heeft dat te maken met je voedingspatroon, leefpatroon of medicijnpatroon. Dat kan allemaal invloed hebben op de staat van je darmflora of spijsvertering. Zoals ik al eerder zei, is deze laatste een van de belangrijkste pijlers onder je immuunsysteem, het systeem dat er voor zorgt dat je niet zo snel ziek wordt. Andere signalen zijn een opgeblazen gevoel en het soort en het aantal scheten dat je laat: de geur, het volume en het aantal: de gemiddelde Nederlander laat vijftien scheten per dag. Als die erg stinken of nauwelijks hoorbaar zijn, ga dan eens na wat je hebt gegeten.
Je poep vertelt je dus iets over je gezondheid. Meestal is dat niet iets om je zorgen over te maken, maar alle beetjes helpen om je gezondheid te verbeteren. En elk stapje telt!
Waar kan je nog meer op letten?
Bij alles wat afwijkt van het ideale patroon kan je als eerste denken aan voeding. Als je biologisch (schoon) eet zoals ik zal je het ideale zeker benaderen, maar als je supermarktvoer naar binnen werkt of veel vlees of vette snacks eet, heb je, zeker naarmate je ouder wordt, meer kans op ‘afwijkingen’.
Nogmaals dat hoeft helemaal niet erg te zijn, maar als je regelmatig diaree, plakpoep of een overdosis aan scheten laat, dan zou je kunnen overwegen je eetpatroon aan te passen: minder bewerkte voeding, meer natuurlijke, onbewerkte (biologisch) voeding of meer vezels. Harde knalscheten hebben overigens vaak te maken met koolhydraat vertering, en van die langzaam-uit-je-anus-glijdende-windjes met eiwitvertering. Het kan ook zijn dat afvalstoffen in je darmen opspelen of dat je vetten slecht verteert. Dat kan je zien aan het plakgehalte van je poep.
Wat kan je er zelf aan doen?
Aan problemen met poepen kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen, maar meestal heeft het met voeding te maken. Hieronder een aantal symptomen met bijbehorende oplossingen.
Gember, knoflook en kaneel
Winden die zo erg stinken dat de mensen om je heen de neus dichtknijpen of de ruimte verlaten, kunnen het teken zijn dat je lichaam de eiwitten niet goed kan verteren, dat je gestresst bent of dat eiwit-etende bacteriën te veel afvalstoffen in je darmen achterlaten. Dat kan je oplossen door gember, knoflook en kaneel te eten of eventueel laten onderzoeken waardoor dat komt.
Groente
Heb je ontlasting zo hard als konijnenkeutels, dan kan dat komen omdat je te weinig drinkt of teveel bewerkt vlees en te weinig groente en fruit en dus te weinig vezels hebt gegeten. Denk aan groenten als broccoli, koolsoorten, andijvie, pompoen en zoete aardappel.
Bittere kruiden
Als je winden weinig geluid maken is de oorzaak vaak dat de koolhydraten niet goed zijn verteerd of dat je gewoon teveel suiker eet. Dan ligt de oplossing voor de hand: eet minder koolhydraten (bv witbrood). Tenzij je allergisch bent voor gluten. Natte winden of plakpoep zijn sowieso niet prettig, dat komt omdat je lichaam vetten niet goed verteert. Bittere kruiden zoals tijm, rozemarijn, kurkuma of gember uitkomst bieden.
Hurken
Het kan ook zijn dat je ontlasting moeite heeft om afscheid te nemen en in stukken je lichaam verlaat. Dan is het goed om naar je houding te kijken. Zet dan een krukje onder je benen als je moet. Het kan ook voor komen dat je ontlasting bestaat uit stukjes bestaat. Dan kan het helpen om je voeding beter te kauwen. Een gunstige bijwerking daarvan is dat je sneller verzadigd bent, waardoor je minder eet. Dat kan handig zijn als je wat kilo’s kwijt wil.
Vezels
Vezelrijke voeding kan spijsverteringsklachten en problemen met de stoelgang voorkómen of verhelpen. Bestaande klachten kunnen verminderen en zelfs verdwijnen door het gebruik van een vezelrijke voeding. Door de sponswerking van vezels helpt een vezelrijke voeding zowel bij diarree als bij verstopping. De vezels zwellen op en zorgen daardoor voor een vaste, maar toch soepele ontlasting. Er zijn zelfs aanwijzingen dat een vezelrijke voeding beschermt tegen het ontstaan van slokdarmkanker en darmkanker.
Supplementen
Vooral bij onderhoud, het voorkomen van problemen, kunnen aangepaste voeding en supplementen een rol spelen. Met name pro-biotica of pre-biotica kunnen helpen om je darmflora te herstellen of op peil te houden. Probiotica zijn levende bacteriën die van nature in de darmen voorkomen. Aanhoudende spanning, overmatige suikerinname en een vezelarm dieet kunnen de darmflora ook ontregelen. Voedingsmiddelen die probiotica bevatten zijn o.a. yoghurt, kefir, salami, brie, zuurdesembrood, augurken en tempeh.
Prébiotica zijn onverteerbare voedingsvezels die ook voorkomen in groente, fruit en granen. Deze vezels stimuleren de groei en activiteit van goede bacteriën in ons verteringsgestel. In supplementen dienen ze als voeding voor probiotica. Via het spijsverteringstraject komen ze bij onze darmbacteriën, die de prébiotica opnemen. Hierdoor verhoogt het aantal werkzame, goede bacteriën en vergroot je de overlevingskans van deze bacteriën.
Onderzoek
Als je aanhoudende problemen hebt met poepen, zou je een ontlastingsonderzoek kunnen overwegen. Dat kan gewoon bij je huisarts. Die kijkt door een microscoop naar de kleur, structuur en samenstelling van je ontlasting. Ook doet hij testjes om te zien of er bacteriën, parasieten, vet of bloed in de ontlasting zit. Denk daarbij niet meteen aan darmkanker, want dat is een ander soort onderzoek.
Een regelmatig ontlastingsonderzoek is sowieso een aanrader. Het geeft je inzicht in de staat van je darmflora, waarna je eventueel zelf gepaste maatregelen kunt nemen. Dat kan je gewoon zelf en thuis doen. Daarbij krijg je niet alleen negatieve berichten, maar ook positieve, afhankelijk van de staat van je darmflora. Daarvoor kan je overigens (ook als man) terecht bij de groenvrouw.nl.
Waar kan ik nog meer informatie vinden?
Een aaanrader qua boeken is de Poepdokter van Nienke Gottenbos, De Mooie Voedselmachine (de charme van je darmen) van Giulia Enders of Het Poepboek geschreven door Pernilla Stalfelt.