We onderscheiden twee soorten voeding: natuurlijke, biologische voeding en bewerkte, industriële voeding. Denk aan producten met pesticiden, hormonen, e-nummers, antibiotica en zware metalen en producten zonder. Waar kies jij voor?
Hoewel je deze categorisering in artikelen, documentairs of andere media-uitingen zelden tegenkomt, is het wel waar het eigenlijk over gaat. Kort door de bocht: natuurlijk, biologisch is goed, onnatuurlijk, industrieel, berookt, bewerkt of geraffineerd is slecht (ongezond). Duidelijker kan bijna niet!
Wat is het?
Van natuurlijk naar bewerkte voeding
Dat zal ik je uitleggen: we hebben als soort vrijwel ons hele leven producten gegeten en gedronken die direct uit de natuur kwamen. Simpelweg omdat er tot een jaar of vijftig, zestig verder niets anders te vinden was. Vanaf de zestig, zeventig verschenen de eerste supermarkten. Tot dan aten we producten waarin vooral natuurlijke voedingsstoffen zaten. Sindsdien veranderde langzaam maar zeker ons menu in producten waarin steeds meer bewerkte voedingsstoffen werden verwerkt.
Natuurlijk of onbewerkt
Honderd duizenden jaren geleden aten we meer dan we op konden, zodat we daarna weer een tijdje vooruit konden. Dat konden we omdat ons lichaam de overtollige koolhydraten opsloeg, om perioden van schaarste te overbruggen. Dankzij de koolhydraten hielden wij het dus zo een tijdje vol. Ook hielpen die koolhydraten ons om alert te kunnen reageren. Bijvoorbeeld als we een wild beest tegenkwamen of ander gevaar. Dankzij deze natuurlijke zoetstof hadden we een keuze tussen vechten of vluchten (Fight or fly). Koolhydraten waren toen dan ook heel belangrijk.
De grote verandering
De laatste vijftig jaar is er wat dat betreft heel veel veranderd: we lopen veel minder, omdat we een fiets, een auto of een brommer hebben. Als we die niet hebben, kunnen we altijd nog de bus, tram of trein nemen. Bovendien hoeven we niet op zoek naar voedsel. Op elke hoek van de straat kunnen we iets te eten of te drinken krijgen. En is er minder gevaar, dus vluchten hoeven we niet. Verder brengen we dankzij computer, telefoon, televisie en iPad veel meer tijd zittend door, op een stoel of hangend of liggend op de bank. Dus hebben we ook veel minder koolhydraten nodig omdat we simpelweg minder bewegen.
Hoe zoet wil je het hebben?
Zo’n zeventig jaar geleden kwam de voedingsindustrie er achter dat we door al die jaren vooral koolhydraten te hebben genuttigd, eigenlijk verslaafd waren geraakt aan zoet, aan suiker bijvoorbeeld. Zo vonden ze uit, dat we net zo op (inmiddels geraffineerde) koolhydraten reageerden als op cocaïne. Dat was het startpunt van een andere manier van denken en van eten. De industrie namelijk maakte de natuurlijke producten en voedingsstoffen gewoon na: ontwikkelde eerst geraffineerde suiker, en later, omdat dat een stuk goedkoper was, synthetische zoetstoffen als aspartaam, glucose fructosestroop en andere chemische zoetstoffen.
Omdat (geraffineerde) suiker en andere synthetische toevoegingen een steeds slechter imago kregen – je werd er vooral heel dik van, ook omdat we veel minder bewogen – werd dat steeds meer ingeruild of aangevuld door andere, nog slechtere, kunstmatige zoetstoffen. Omdat ons lichaam die stoffen niet herkende als voeding, wist het niet wat het ermee aan moest, dus sloeg het lichaam het zo lang op in de vetcellen in de onderbuik, rond de belangrijkste organen.
Wat zijn de oorzaken en gevolgen?
Daardoor werden we steeds dikker, en gingen we steeds meer lijden aan de zogenaamde welvaartsziektes: kanker, diabetes, obesitas en hart- en vaatziektes. Inmiddels is driekwart van de Nederlandse bevolking chronisch ziek, ziektes die voortvloeiden uit deze moderne manier van eten en drinken. Ook al omdat de industrie jaarlijks duizenden nieuwe producten ontwikkelt die vervolgens in de schappen van de supermarkten terechtkomen. Maar ook op allerlei andere plekken kan je die producten kopen: snackbars, sporthallen, pretparken, benzinestations, zwembad, etc. Bijna overal kom je tegenwoordig dit nep-voedsel tegen. Is je wel eens opgevallen hoeveel reclametijd de voedingsbedrijven inkopen?
Wat doe je met je geld?
Het doel van de bedrijven is niet om jou gezonde producten te leveren, hun belang is in de eerste plaats om de aandeelhouders tevreden te stellen en te houden. Om de omzet te vergroten, verlagen ze de prijzen, en om de kosten laag te houden, kopen ze zo goedkoop mogelijke grondstoffen. Dat zijn dus geen gezonde, natuurlijke lichaamseigen stoffen, maar in een laboratorium ontwikkelde bewerkte, geraffineerde, lichaamsvreemde stoffen. Maar zoals je weet is goedkoop vaak duurkoop, zo ook hier: de grondstoffen die ze gebruiken zijn over het algemeen heel slecht voor je. Denk aan duizenden e-nummers. Daarover later meer.
Media
Dat ze in reclameboodschappen de waarheid verdraaien is nog begrijpelijk, maar dat ze dat ook doen als het gaat om serieuze informatie maakt het kwalijk. Bijvoorbeeld conclusies uit onderzoeken, artikelen in bladen en kranten of informatie in documentaires of praatprogramma’s op televisie. Omdat ze veel geld verdienen – elk jaar maken deze bedrijven meer winst – kunnen ze de beste wetenschappers, journalisten en lobbyisten inhuren om die studies te doen en die verhalen te schrijven of te vertellen.
Etiketten
Maar ook op andere plekken spelen ze met de waarheid: zo gebruiken ze de etiketten op de producten om het verhaal mooier te maken dan het is: ze vertellen alleen wat jij wil horen, de andere ‘waarheid’ vertellen ze niet of verdraaien ze. Ze vertellen dus alleen de positieve kanten, en verzwijgen of verdraaien de negatieve kanten. Bijvoorbeeld door andere namen te bedenken voor een ‘besmette’ stof, door kreten op de etiketten te zetten waardoor wij denken dat het gezond is, bijvoorbeeld ‘bio’, ‘duurzaam’ ‘dertig procent minder suiker’ (terwijl ze je niet vertellen dat er er dertig procent meer aspartaam in zit).
Staat de overheid echt aan onze kant?
Je zou denken dat de overheid aan jouw kant staat, maar helaas, dat is niet zo. De minister van Volksgezondheid spant bijvoorbeeld samen met de voedingsbedrijven. Daardoor mogen ze je legaal liegen, is het toegestaan om afspraken niet na te komen (bijvoorbeeld minder suiker of zout in hun producten) en daardoor worden we massaal chronisch ziek. Als je weet dat elke minister in Brussel, op de korrel wordt genomen door meer dan 100 lobbyisten, begrijp je zelf wel dat ze een redelijk grote vinger in de pap hebben. Daarom kopen veel mensen het. Daarom zijn er zoveel mensen chronisch ziek!
Wat kunnen we daar zelf tegen doen?
Gelukkig heel veel! Of je dat ook doet, ligt aan jezelf. Het eerste wat je je moet afvragen of je wel wil weten hoe de vork in de steel zit? Als het antwoord op die vraag ‘ja’ is, kan je beginnen met jezelf te informeren. Klopt de informatie die ik je hier (of in mijn boeken) geef wel? Zoek uit of de partijen die je vertrouwt, dat vertrouwen waard zijn. Welke belangen hebben ze? Geloof daarbij niet alles zomaar wat ze zeggen en schrijven, wees kritisch als het gaat om bedrijven die heel veel geld verdienen en om politici die er niet voor jou zitten, maar vooral voor zichzelf. Gebruik dus je gezonde verstand als het om voeding gaat. Zoek uit wat de belangen van mensen of partijen zijn? Vaak is dat geld of macht.
Bedenk: staat deze partij aan mijn kant?
Ook al kun je je niet voorstellen dat supermarkten en de overheid het toe zouden laten dat er ongezonde stoffen in voedingsproducten mogen worden gestopt. Zoek eens uit wat de gevolgen voor je gezondheid kunnen zijn. Stel vragen: bijvoorbeeld waar dat hoge aantal chronisch zieke mensen vandaan komt. Dat stond notabene in 2018 op de site van het RIVM. Zijn ze er misschien trots op. Of waarom de zorgkosten elk jaar weer stijgen. Verwacht wordt dat we in 2050 400 euro per maand per persoon aan zorgkosten zullen betalen.
Neem zelf de regie
Mocht je daar niet van overtuigd zijn, raad ik je aan te onderzoeken welk voedingspatroon voor jou het meeste gezondheidsvoordelen heeft: stap over op voeding waarvan je weet dat het beste voor je gezondheid is. Er zal een wereld voor je open gaan. Logisch, je weet al je hele leven niet beter. Gelukkig zijn er talloze winkels en plekken waar je wel gezonde voeding kunt kopen, bijvoorbeeld biologische of reformwinkels of markten.
Maar vooral: pas je voedingspatroon aan; stop met ongezonde producten zoals geraffineerde suiker en andere synthetische zoetstoffen zoals aspartaam en glucose fructosestroop. Drink geen cola, fanta en dat soort frisdranken meer, laat vooral de licht- en zero-versies staan. Lees de ingrediënten lijst op de verpakking. Bovenaan staat de stof die er het meest in zit. Meestal is dat geraffineerde suiker of een synthetische zoetstof. Ook de tweede plek wordt vaak door zo’n stof bezet. Omdat de industrie weet dat wij dat weten, veranderen ze vaak de naam van zo’n stof.
Waar kan ik nog meer informatie vinden?
Natuurlijk kun je op Internet veel informatie vinden. Ook zijn er veel boeken over geschreven. Let wel goed op: is de informatie in jouw belang of in dat van de voedingsindustrie? Meer dan 70% van alle informatie komt namelijk van de commerciële bedrijven.
Goede, eerlijke boeken zijn Zout, Suiker Vet van Micheal Moss en De Voedselzandloper van Kris Verburgh.